Czym są pytania jawne i niejawne na maturze ustnej?

Matura ustna to obowiązkowy egzamin z języka polskiego i języka obcego, który sprawdza nie tylko wiedzę o literaturze, ale przede wszystkim umiejętności komunikacyjne. Choć trwa zaledwie 30 minut, decyduje o zaliczeniu całego egzaminu dojrzałości.

„Jednak nie ma powodów do stresu, połowa roboty i stresu jest już z głowy, bo każdy maturzysta zna pytania jawne, które pojawią się na egzaminie. Jest pewność, że trafisz na jedno z puli 76, która obowiązuje w latach 2026, 2027 i 2028” – mówi Grzegorz Skwierczyński, założyciel setkazpolaka.pl.

Egzaminy odbywają się w maju (termin główny) oraz w czerwcu lub sierpniu (terminy dodatkowe i poprawkowe). Aby zdać, maturzysta musi wylosować zestaw zadań – zawierający pytania jawne i pytania niejawne – i uzyskać łącznie co najmniej 30% punktów.

Jak wygląda egzamin ustny i przygotowanie wypowiedzi?

Procedura jest ściśle określona. Po wejściu do sali losujesz zestaw składający się z dwóch zadań.

1. Przygotowanie (15 minut) – to Twój czas na plan działania. Masz kartkę i długopis. Stwórz na kartce konspekt wypowiedzi. Pamiętaj o trójpodziale: wstęp, rozwinięcie i zakończenie. Tylko spójna struktura zapewni Ci wysoką ocenę i zmniejszy stres.
2. Wypowiedź (ok. 10 min) – prezentacja na podstawie wylosowanych pytań. Można zacząć od pytania, które zdający woli. Poczuj się jak Konrad Wallenrod na Mont Blanc i wygłoś monolog swojego życia!
3. Rozmowa z komisją (ok. 5 min) – ewentualne pytania dotyczące wypowiedzi i wiedzy z zakresu.

Czego musisz się nauczyć, aby zdać? Kluczem jest znajomość lektur obowiązkowych, umiejętność ich analizy oraz sprawne poruszanie się w kontekstach (np. historycznych, biograficznych, kulturowych).

Ocenie podlega także poprawność językowa i kultura wypowiedzi.

Zadanie 1 – Pytania jawne

Na maturze ustnej z polskiego pierwsze zadanie opiera się na pytaniach jawnych. Jest to oficjalna lista zagadnień przygotowanych przez CKE, która jest publicznie dostępna i znana na długo przed egzaminem.

To konkretne 76 poleceń obejmujących lektury obowiązkowe. Ich celem jest sprawdzenie znajomości faktów fabularnych oraz umiejętności analizy i interpretacji utworów, które omawiałeś w szkole (a przynajmniej powinieneś).

Przykładowe pytania jawne (Mitologia)

Oto jak wyglądają przykładowe zagadnienia oparte na Mitologii Jana Parandowskiego:

• Poświęcenie się w imię wyższych wartości. Omów zagadnienie na podstawie Mitologii (cz. I Grecja) Jana Parandowskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.
• Problematyka winy i kary. Omów zagadnienie na podstawie Mitologii (cz. I Grecja) Jana Parandowskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.
• Miłość silniejsza niż śmierć. Omów zagadnienie na podstawie Mitologii (cz. I Grecja) Jana Parandowskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Zadanie 2 – Pytania niejawne

Drugie zadanie w zestawie to tzw. pytania niejawne. W przeciwieństwie do zadania pierwszego, treści tego polecenia dowiadujesz się dopiero w momencie losowania na egzaminie. Zadanie to wymaga improwizacji, szybkiego myślenia i umiejętności odwoływania się do własnych doświadczeń oraz szerokiej wiedzy kulturowej.

Pytania niejawne są to zagadnienia nieznane z wyprzedzeniem. Zazwyczaj towarzyszy im tekst źródłowy (literacki, nieliteracki lub ikoniczny – np. obraz), który musisz zanalizować „na gorąco”.

Rodzaje pytań niejawnych i przykłady

Zadania z materiałem literackim

Mogą to być fragmenty prozy spoza kanonu lektur, wiersze znanych poetów lub utwory współczesne, których nie omawiałeś w szkole.

• Jakie recepty na szczęśliwe życie można znaleźć w tekstach kultury? Omów zagadnienie na podstawie zamieszczonego poniżej materiału oraz wybranego tekstu kultury albo utworu literackiego.
• Czy opisy przyrody zamieszczone w tekstach kultury mogą być odzwierciedleniem przeżyć wewnętrznych bohaterów? Omów zagadnienie na podstawie zamieszczonego poniżej materiału oraz wybranego tekstu kultury albo utworu literackiego.
• Czemu służą ukazywane w kulturze obrazy idealnego świata? Omów zagadnienie na podstawie zamieszczonego poniżej materiału oraz wybranego tekstu kultury albo utworu literackiego.

Zadania z materiałem ikonicznym (obrazy, rzeźby, plakaty)

Nie musisz być historykiem sztuki, aby rozwiązać to zadanie. Twoim celem jest odczytanie przekazu, zauważenie wartości wpisanych w dzieło i określenie postawy twórcy. Wiedza teoretyczna jest pomocna, ale kluczowa jest trafność interpretacji.

• Nietrwałość istnienia jako temat tekstów kultury. Omów zagadnienie na podstawie zamieszczonego poniżej materiału oraz wybranego utworu literackiego.
• W jaki sposób w tekstach kultury może być odzwierciedlona rzeczywistość otaczająca twórcę? Omów zagadnienie na podstawie zamieszczonego poniżej materiału oraz wybranego utworu literackiego.
• Czy teksty kultury mogą zachęcać człowieka do czynienia dobra? Omów zagadnienie na podstawie zamieszczonego poniżej materiału oraz wybranego utworu literackiego.

Zadania z materiałem językowym (tak zwane językowe)

Dotyczą one analizy komunikacji językowej. Materiałem może być tekst literacki, ale też reklama, instrukcja czy mem. Często pojawia się polecenie odwołania do „własnych doświadczeń komunikacyjnych” (szkolnych lub codziennych).

• Jakimi środkami językowymi można wyrażać uczucia? Omów zagadnienie na podstawie zamieszczonego poniżej materiału oraz wybranego tekstu kultury albo utworu literackiego, albo własnych doświadczeń komunikacyjnych.
• Czy pragnienie bliskości z drugim człowiekiem jest rzeczywiście obce elektronicznym formom komunikacji? Omów zagadnienie na podstawie zamieszczonego poniżej materiału oraz wybranego tekstu kultury albo utworu literackiego, albo własnych doświadczeń komunikacyjnych.
• Dlaczego literaturze nie wystarcza język literacki? Omów zagadnienie na podstawie zamieszczonego poniżej materiału oraz wybranego tekstu kultury albo utworu literackiego, albo własnych doświadczeń komunikacyjnych.