Adam Mickiewicz, 1798 – 1855 r.

Jest uważany za jednego z najwybitniejszych polskich poetów romantycznych. To właśnie on wydaniem Ballad i romansów w 1822 roku zapoczątkował polski romantyzm.

Adam Mickiewicz, herbu Poraj, urodził się 24 grudnia 1798 r. w Zaosiu, niedaleko Nowogródka lub, jak inne źródła podają, w Nowogródku. Na chrzcie 12 II 1799 r. otrzymał imiona: Adam Bernard. Pochodził z rodziny drobnoszlacheckiej. Jego ojciec, Mikołaj, był nowogródzkim adwokatem, matka, Barbara z domu Majewska, córką ekonoma z Czombrowa. W 1807 r. rozpoczął naukę w prowadzonej przez dominikanów powiatowej szkole w Nowogródku. Z tego okresu pochodzą pierwsze próby poetyckie. Ciekawostką jest fakt, że nasz patron nie należał do grona najlepszych z ortografii i kaligrafii. 16 maja 1812 r. umarł ojciec poety. Jego śmierć spowodowała pogorszenie warunków materialnych rodziny. Latem 1812 r. na okupowane przez carską Rosję ziemie Rzeczpospolitej i Wielkiego Księstwa Litewskiego wkroczyły wojska Napoleona i legiony polskie, maszerujące na Moskwę.  W kilka miesięcy później Mickiewicz obserwował odwrót resztek Wielkiej Armii. Wraz z klęską Napoleona upadły nadzieje na odbudowę Rzeczpospolitej. Losy naszej ojczyzny po kongresie wiedeńskim w 1815 r.  znów uzależnione były przede wszystkim od Rosji.

W 1815 r. Mickiewicz przybył do Wilna i został studentem na tamtejszym uniwersytecie, który wówczas był ważnym ośrodkiem  życia kulturalnego na Litwie. Studiował na Wydziale Nauk Fizycznych i Matematycznych. Uczęszczał także na wykłady na Wydziałach: Nauk Moralnych i Politycznych oraz Literatury i Sztuk Wyzwolonych. Równocześnie zabiegał  o przyjęcie do działającego przy uniwersytecie Seminarium Nauczycielskiego. Ze względu na swoją sytuację materialną ubiegał się  o stypendium rządowe, przyznawane kandydatom przygotowującym się do zawodu nauczyciela. Był jednym z założycieli tajnego Towarzystwa Filomatów (1817), którego celem była praca samokształceniowa i naukowa, później też działalność wychowawcza i patriotyczna wśród młodzieży uniwersyteckiej. W 1818 r. Tygodnik Wileński opublikował  Zimę miejską, pierwszy drukowany wiersz Mickiewicza. W 1819 r., uzyskawszy stopień magistra, ukończył studia, dzięki którym wyniósł dobre przygotowanie humanistyczne w zakresie filologii klasycznej, historii, teorii poezji i wymowy. W latach 1819 – 1823  został skierowany do pracy w powiatowej szkoły w Kownie. Odpracował w ten sposób przyznane mu wcześniej stypendium.  W 1822 w Wilnie ukazał się, dedykowany przyjaciołom, pierwszy tom Poezyj,  a w nim m.in. Ballady i romanse. Nowatorstwo zbioru spowodowało, że rok 1822 uznany został za datę przełomu romantycznego w Polsce. W rok później Mickiewicz wydał drugi tom Poezyj, w jego skład weszły: Grażyna oraz II i IV część Dziadów.

W lipcu 1823 r.  w Wilnie, rozpoczęło się śledztwo w sprawie tajnych związków młodzieży na Litwie. W nocy z 4 na 5 listopada Mickiewicz zostaje aresztowany. Do maja 1824 przebywał w więzieniu, w klasztorze Bazylianów. Skazany za szerzenie nierozsądnego polskiego nacjonalizmu przy pomocy nauczania na pracę nauczyciela w oddalonych od Polski guberniach jesienią 1824 r.  opuszcza ukochaną Litwę.

Pięcioletni pobyt w Rosji odegrał ważną rolę w życiu Mickiewicza. Najpierw przebywał krótko w Petersburgu, potem w Odessie, skąd odbył w r. 1825 wycieczkę na Krym, jej owocem były Sonety krymskie . Okres od grudnia 1825 do kwietnia 1828 r. spędził w Moskwie, zatrudniony formalnie w kancelarii generała – gubernatora. W Moskwie i Petersburgu wszedł w środowisko elity intelektualnej i towarzyskiej. Zyskał sławę poety romantycznego, jego improwizacje wzbudzały w salonach powszechny zachwyt. Poznał poetów rosyjskich, m.in. Puszkina, zaprzyjaźnił się z niektórymi dekabrystami. Wiedzę, jaką zdobył  na temat cesarstwa rosyjskiego i despotyzmu carskiego, wykorzystał  w późniejszej twórczości. W 1826 r. w Moskwie opublikowane zostały jego Sonety, natomiast w 1828 r. w Petersburgu wydano Konrada Wallenroda. Ostatni rok pobytu w Rosji spędził w Petersburgu. Dzięki pomocy zaprzyjaźnionych Rosjan uzyskał paszport i w maju 1829 r. na angielskim parowcu płynącym do Hamburga opuścił Rosję.

Adam Mickiewicz podróżował po Europie. W Berlinie słuchał wykładów Hegla, w Weimarze, niedaleko Berlina, poznał Goethego, a w Bonn A. W. Schlegla. Był także w Szwajcarii i we Włoszech. W Rzymie w 1830 r. doszła go wieść o wybuchu powstania listopadowego. Nie dane mu było wziąć w nim udziału, choć z fałszywym paszportem wyruszył do kraju. Dotarł do Wielkopolski, która wtedy znajdowała się pod zaborem pruskim.

W marcu 1832 r. Mickiewicz przybył do Drezna. Tu powstały: III cz. Dziadów, wydana w Paryżu w 1832, oraz fragmenty tłumaczenia Giaura Byrona. W lipcu 1832 r. wyjechał do Paryża, w którym z niewielkimi przerwami spędził resztę życia. Początkowo włączył się w prace emigracji. Został członkiem Towarzystwa Literackiego, Towarzystwa Litewskiego i Ziem Ruskich. W 1833 był redaktorem  i głównym publicystą Pielgrzyma Polskiego. Swoje przemyślenia na temat misji Polski i zadań emigracji zawarł w 1832 r. w  Księgach narodu polskiego  i pielgrzymstwa polskiego. W 1834 wydana została epopeja narodowa Pan Tadeusz, w której nasz patron wyraził miłość do  stron ojczystych i z wielkim artyzmem przedstawił okres napoleoński i ostatnie lata Rzeczpospolitej Obojga Narodów.

Zawiedziony w nadziejach na odzyskanie przez Polskę niepodległości, zniechęcony  sporami wśród emigracji, odsuwa się od życia publicznego. Przeżywa wówczas okres pogłębienia życia religijnego, czyta dzieła mistyków.

W 1834 r. Adam Mickiewicz ożenił się z Celiną Szymanowską. Poeta nie miał stałych dochodów, założenie rodziny pogłębiło jego trudną sytuację materialną. W l. 1835 – 1850 rodzinie Mickiewiczów urodziło się 6 dzieci. Od listopada 1839 wykładał literaturę łacińską w Akademii w Lozannie, lecz jesienią 1840 r. przerywa działalność wykładową , by objąć katedrę literatury słowiańskiej w Collége de France. Wykłady paryskie cieszyły się żywym zainteresowaniem nie tylko emigracji polskiej. Wśród słuchaczy byli  m.in. Rosjanie, Włosi, Czesi i Francuzi.

W lipcu 1841 r. Mickiewicz poznaje Andrzeja Towiańskiego. Po rozmowie z nim uwierzył w jego posłannictwo i przejął głoszone przez niego nauki. Wkrótce stał się głównym ich głosicielem i przywódcą, założonego przez Towiańskiego, Koła Sprawy Bożej. Poglądy polityczne Mickiewicza, które prezentował w swoich wykładach oraz propaganda towianizmu, spowodowały,że  w maju 1844 r. władze zawiesiły Mickiewicza w czynnościach profesora.

W okresie Wiosny Ludów w 1848 r. u boku Józefa Wysockiego zorganizował Legion walczący we Włoszech . Cele ideowe walki przedstawił w Składzie zasad. Wraz z grupą emigrantów różnych narodowości założył w Paryżu dziennik Trybuna Ludów, w którym autor Ody do młodości głosił radykalny program społeczny. Wkrótce, wskutek interwencji ambasady rosyjskiej, pismo zostało zawieszone, a Mickiewicz wraz z innymi Polakami zrezygnował  z pracy w redakcji. W 1852 r.  otrzymał posadę w Bibliotece Arsenału.

Po śmierci żony w 1855 r. pozostawia nieletnie dzieci w Paryżu i udaje się do Turcji, aby wesprzeć akcję organizowania legionu polskiego do walki z Rosją. Był to okres nazwany później wojną krymską. 26 listopada 1855 r. nieoczekiwanie umiera w Stambule, prawdopodobnie na cholerę. Zwłoki naszego patrona przewieziono do Francji i pochowano na cmentarzu w Montmorency. W 1890 r. trumna Adama Mickiewicza została przewieziona do katedry wawelskiej w Krakowie.

Opracowała: Renata Pierucka
Na podstawie:
  1. Adam Mickiewicz. Wiersze i świat. Widowisko multimedialne. WSiP. Warszawa 2000
  2. Literatura polska . Przewodnik encyklopedyczny. T 1. PWN . Warszawa 1991
  3. Witkowska A. ,  Przybylski R. , Romantyzm. Warszawa 1999
  4. http://pl.wikipedia.org/wiki/Adam_Mickiewicz
  5. http://mickiewicz.nasz.info/
  6. Przezentacja o A. Mickiewiczu wykonana przez uczniów Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Topólce